Jakie książki rozwojowe warto poznać?

 

Co warto przeczytać z popularnej psychologii i książek rozwojowych? To jeden z tych tematów, który wraca jak bumerang. Niestety, w rozwoju osobistym Prawo Sturgeona* działa do kwadratu. Gorzej ze znanych mi dziedzin jest chyba tylko w książkach biznesowych i duchowości. Masa materiałów pełnych pustych słów i haseł. Niewielka ilość konkretnych treści. Trudno się w tym odnaleźć.

Miałem tu przez lata kilka takich zestawień. Jednocześnie w wielu obszarach brakowało mi rzeczy, które mógłbym polecić. Cały cykl „Rozbój Osobisty dla Początkujących” powstał w wyniku takiej frustracji. Ponieważ nie mogłem w tamtym czasie zarekomendować niczego sensownego na start.

Dziś już bym mógł. Dlatego czas na aktualniejszy przegląd dostępnych materiałów. (Niestety, niektóre mogą być już dostępne tylko jako białe kruki. Tym niemniej będą chociaż jakąś wskazówką.)

 

 

Wprowadzenie do rozwoju osobistego

Tu długo nie miałem niczego, co mógłbym swobodnie polecić. Dlatego przed laty powstał cykl/ebook Rozwój Osobisty dla Początkujących, mający taką lukę wypełnić. Dziś już nie musiałbym go pisać, bo na rynku jest bardzo dobre (choć średnio zatytułowane) „Jak zmienić złe dni na lepsze” Julie Smith. Konkretna, praktyczna, poruszająca nieco kwestii, które mi nie przyszły do głowy (np. żałoba), a do których zdecydowanie warto się odnieść. Polecam zdecydowanie.

„Jak zmieniać” Katy Milkman – wyraźnie słabsza niż „Jak zmienić złe dni na lepsze”, ale wciąż w miarę sensowne wprowadzenie do tematu.

„59 sekund” Richard Wiseman – po odrobinie wszystkiego, na takim poziomie, że samo w sobie nie byłoby dobrym wprowadzeniem, ale może być niezłym uzupełnieniem np. Smith.

 

Motywacja i produktywność

Jeden z najbardziej poszukiwanych tematów w zakresie rozwoju. Uwaga, jeśli masz tu problemy, warto zerknąć też na treści z ADHD, być może problem leży tam.

„Payoff” Dan Ariely – zawiera sporo wartościowych treści. Jest tam nieco powtórek z innych jego książek, ale wydanie PL nie ma tak wywalonej w kosmos ceny jak oryginał, więc mogę je polecić nawet osobom, które czytały inne książki Ariely’ego.

„WOOP” Gabrielle Oettingein – książka o jednej technice motywacji. Za to bardzo, bardzo użytecznej.

„Skuszeni” Eyala Nira i „Atomowe Nawyki” Jamesa Clear’a  są niezłymi tomami na temat stosowania nawyków. „Skuszonych” lubię za odniesienie biznesowe, „Nawyki” za elementy architektury procesów decyzyjnych/nudge’y.

 

Pewność siebie

Drugi „główny” temat rozwoju osobistego. Pewnie to nieskromne, ale wciąż moja „Pewność Siebie„ pozostaje najlepszym tomem w temacie na rynku. (Nie znaczy to, że nie przydałoby się jej odświeżenie i kiedyś chętnie to zrobię.) Co więcej, w zasadzie nie jestem w stanie wskazać nic, co by się do niej zbliżało.

 

Związki

Czyli jak tworzyć lepsze związki. Zarówno od nowa, jak i jak usprawniać istniejące. Wiele z tych kwestii można zresztą odnieść nie tylko do związków, ale i do przyjaźni, relacji rodzinnych, itp.

„5 języków miłości” Gary Chapman – o tym jak różnimy się preferencjami w wyrażaniu miłości (i oczekiwaniu jak inni wyrażą ją wobec nas) i co w związku z tym.

„Marriage, a history” Stephanie Coontz – co prawda bardziej historia małżeństwa niż jakiś poradnik, ale cenna o tyle, że pokazuje jak wiele różnych opcji mieliśmy historycznie i czemu nie ma sensu kurczowo trzymać się jedenej z nich, czemu warto pozwolić sobie na eksploracje alternatyw.

„The all-or-nothing marriage” Eli Finkel – czyli jak założyliśmy sobie we współczesnej kulturze, zupełnie nierealistycznie, że związek romantyczny powinien spełniać cały szereg potrzeb, zamiast rozłożyć je na szereg różnych relacji.

Moja „Jak zbudować szczęśliwy związek” wciąż trzyma się w miarę nieźle, choć dziś do wielu kwestii podszedłbym nieco inaczej. Ewentualna aktualizacja w drugiej kolejności.

„Niekochalni” Andrzej Gryżewski, Sylwia Sitkowska – bardzo dobra analiza osób z zaburzeniami bliskości i konsekwencji takich zaburzeń dla funkcjonowania.

 

ADHD, spektrum, neuroatypowość

Nie ma chyba tematu, za który dostałbym na priva tyle podziękowań, ile za podchwycenie na blogu kwestii neuroatypowości. Cóż, mówimy w sumie pewnie o kilkunastu procentach populacji, przy realnym zdiagnozowaniu w dolnych kilku procentach u dorosłych. Nic dziwnego, że dla wielu to ogromne odkrycie.

„Dziewczyna w spektrum” Ewa Furgał – bardzo dobry opis funkcjonowania w spektrum, szczególnie cenny pod kątem niedodiagnozowania kobiet.

„Jak prowadzić dom kiedy toniesz” KC Davis – praktyczne metody ogarniania życia dla osób z ADHD (i nie tylko), duża dawka samowybaczania.

„Neuroplemiona” Steve Silberman (nowe wydanie jako „Autyzm„) – czyli dobra historia spektrum autyzmu.

 

Emocje i dobrostan

Czyli jak zrozumieć swoje emocje? Oraz jak zadbać o nie, oraz o siebie, w różnych sytuacjach?

„Dbałość” Nedra Tawwab – dobry tom na temat własnych granic, ich stawiania i obrony.

„Jak powstają emocje” Lisa Feldman-Berett – czyli obalenie standardowego modelu emocji na rzecz modelu konstrucjonistycznego. Bardzo ciekawe

„Between Us” Banja Mesquita – drugie obok „Jak powstają” wywrócenie modelu emocji w bardzo ciekawym kierunku. Po tych lekturach trudno o emocjach myśleć tak jak kiedyś.

„Emotional rollercoaster” Claudia Hammond – tu dla odmiany przegląd badań z klasycznego modelu emocji, warto na wiele spojrzeć w innej perspektywie.

„Perfekcyjni do bólu” Margaret Rutherford – czyli jak lepiej radzić sobie z perfekcjonizmem w codziennym życiu.

„Nie chcę o tym mówić” Terrance Real – podtytuł mówi o radzeniu sobie z męską depresją. Książka faktycznie przede wszystkim przeznaczona jest dla mężczyzn, ale skorzystają z niej wszyscy.

 

Zdrowie

W kontekście rozwojowym na zdrowie będą składać się przede wszystkim sen, odpowiednie odżywianie i odpoczynek, przyjrzyjmy się więc wszystkim tym kwestiom po kolei.

„Dlaczego śpimy” Matthew Walker – niewiele książek tak bezpośrednio wpłynęło na moje zachowania i decyzje jak ta. Większa troska o sen, większa ostrożność w tym co robię (np. prowadzenie samochodu) jeśli tego snu miałem za mało. (Co do książki było nieco krytyki, ale w mojej ocenie chybionej.)

„Beztroskie jedzenie” i „Slim by design” Brian Wansink – z Wansinkiem i jego labem była dość niefajna afera (piszę o tym w drugiej połowie tego materiału), ale i tak uznaję jego książki za bardzo praktyczne i wartościowe.

„Sztuka Odpoczynku” Claudia Hammond – to fascynujące jak mało badań mamy na temat odpoczynku. Te które mamy podsumowano tutaj. Daje nieco ciekawych usprawnień dla codziennego funkcjonowania.

 

Komunikacja, przemawianie i wystąpienia publiczne

„Impro for storytellers„ (u nas wydana w mikronakładzie jako „Impro. Spontaniczne kreowanie świata”, nie mylić z anglojęzycznym „Impro”, drugą książką autora) Keith Johnstone – do dziś uważam ją za najlepszą książkę z komunikacji w ogóle. Jasne, wymaga pewnej reinterpretacji by zyskać pełną wartość, ale jest naprawdę, naprawdę dobra w tym co robi.

„Wyznania mówcy” Scott Berkun – prawdopodobnie najlepsza książka w temacie, z jaką się spotkałem. (Nie, żeby inne były jakieś wybitne, ale ta daje radę.)

 

Skuteczna nauka (siebie i innych)

„Droga na szczyt” Kevin Anders Ericsson, Robert Poole – najlepszy popularny opis tematyki celowego ćwiczenia, jaki znam. Konkretny i praktyczny, zdecydowanie polecam.

„How to teach so students remember” Marlee Sprenger – narzędziem równoległym do celowego ćwiczenia jest model skutecznej nauki Sprenger, bardzo przydatny zwłaszcza do wiedzy teoretycznej.

 

Kariera, negocjacje, biznes, pieniądze

„Osiągnij sukces jako niezależny konsultant” Timothy Foster – do dnia dzisiejszego najlepsza (bo ekstremalnie praktyczna) książka o marketingu, jaką miałem w rękach. Jasne, jest już mocno nie w czasie, więc trzeba dużą część zaktualizować, ale i tak jest naprawdę dobra.

„Negocjuj jakby od tego zależało twoje życie, nigdy nie idź na kompromis” Chris Voss – bardzo dobra i konkretna książka o negocjacji

„Buyology” i „Call of the Mall” Paco Underhill – analiza zachowań kupujących przez obserwację

„Mind over money” Claudia Hammond – szeroki przegląd badań na temat psychologii pieniędzy.

„Grosz do grosza. Jak wydawać mądrze i unikać pułapek finansowych” Dan Ariely i Jeff Kreisler – również przegląd badań o psychologii pieniędzy, węższy zakres niż Hammond, ale głębsza eksploracja.

„Finansowy Ninja” Michała Szafrańskiego dobrze sprawdzi się dla osób a)początkujących w temacie i b) z klasy średniej+ , mającej realne zasoby, ale niekoniecznie mądrze nimi dysponujące. Książek dla faktycznie ubogich osób niespecjalnie jest wiele, a to co jest trudno raczej odnieść do sytuacji w Polsce.

„Sekrety amerykańskich milionerów” i „Przestań zgrywać milionera” Stanleya i Danko – w praktyce książki te można sprowadzić do jednego zdania – „nie wydawaj pieniędzy na próby zakupu statusu/prestiż”. Ale jeśli ktoś potrzebuje więcej, może przeczytać całe tomy. Jest tam nieco klasistowskich założeń, więc warto to traktować podobnie jak „Finansowego Ninja” – raczej dla klasy średniej wzwyż.

„So good they can’t ignore you” Cal Newport – manifest w zakresie satysfakcji z pracy i jakości pracy

 

Seksualność

„Let’s talk about it” Erika Moen, Matthew Nolan – wbrew temu co może sugerować nazwa, jest to wydanie polskie. Jest to komiks/graphic novel, ale treściowo po prostu świetny i muszę go gorąco polecić.

„Ona ma siłę” Emily Nagosaki – bardzo dobra książka o seksualności, skupiona na osobach z waginą, ale wszyscy mogą z niej skorzystać.

„Sex made simple” Barry McCarthy – czyli wprowadzenie do modelu Good Enough Sex, najbardziej aktualnego podejścia seksuologicznego.

„Sztuka obsługi penisa” Andrzej Gryżewski – tu przyznam, muszę wrócić i spojrzeć na tą książkę współcześnie. Cenię ją i od niej zaczął się mój rozwój w kierunku seksuologii, ale po nieco rozczarowującej „Sztuce obsługi waginy” nie wiem czy nie patrzę na nią w nieco zbyt różowych okularach.

 

Ciekawa psychologia i neurologia nie pasujące do innych kategorii

Jest wiele książek, które warto przeczytać, autorów, których warto poznać, które nie pasują wprost do którejś z wcześniejszych kategorii. Nie mogłem ich jednak nie wspomnieć.

„Toksyczna pozytywność” Whitney Goodman – tak jak „Jak zmienić złe dni…” mogłoby zastąpić „Rozwój osobisty dla początkujących”, tak gdyby dekadę temu była „Toksyczna pozytywność”, ja nie miałbym potrzeby napisania „Rozboju Osobistego”, tylko polecał tą książkę. Bardzo dobre – i głębsze niż moje – omówienie patologii w rozwoju osobistym.

„Status” Artur Król – tu dla odmiany coś, co w mojej ocenie jest absolutnie najgłębszym omówieniem tematu na chwilę obecną i jest też moje. Status jest kluczowym elementem codziennego funkcjonowania ludzi, zrozumienie jak działa może dużo ułatwić.

„A mind of it’s own” Cordelia Fine – o błędach poznawczych napisano wiele książek, większość po prostu ok. Ta jest moją ulubioną i jest bardzo dobra.

„The body has a mind of it’s own” Sandra Blakeslee – tzw. „embodied cognition” czyli jak ciało przetwarza informacje i jak to wpływa na nasze funkcjonowanie.

Oliver Sacks – w zasadzie wszystko. W niektórych książkach bardziej pisze jako przyrodnik, niż neurolog, co nie dla każdego musi być ciekawe, ale generalnie – warto jako lekkie wejście do neurologii.

 

Sceptycyzm

Myślenie zgodnie z zasadami sceptycyzmu naukowego, a więc podejścia w którym w pierwszej kolejności staramy się wnioskować w oparciu o dowody naukowe i tzw. prior probability jest jednym z najefektywniejszych usprawnień, jakie możesz zrobić pod kątem swojego rozwoju. Dlatego w zestawieniu książek rozwojowych nie mogło zabraknąć tej kwestii.

Ben Goldacre „Bad science” i „Bad Pharma„ – pierwsza książka nauczy Cię wartości myślenia sceptycznego, druga pokaże jak odnieść je do faktycznych problemów z firmami farmaceutycznymi (w odróżnieniu od spiskowej ściemy, którą możesz znaleźć w wielu miejscach).

„Myśl krytycznie” Carl Bergstrom, Jevin West – bardzo dobry podręcznik myślenia krytycznego.

 

I to na ten moment tyle. Myślę, że tych pięćdziesiąt-kilka książek będzie i tak niezłym wprowadzeniem do rozwoju osobistego. Choć oczywiście miałbym nadzieję, że będę mógł polecać dużo, dużo więcej.

 

---

---