Sztuka dyskusji: Argumenty merytoryczne i niemerytoryczne

Jeśli dyskusja ma mieć jakikolwiek sens, kluczowe jest ustalenie jakiego typu argumenty mogą się w niej „legalnie” pojawić. To w pewnym sensie ustalenie języka, jaki obowiązuje w rozmowie, upewnienie się, że obydwie strony tak samo rozumieją poruszany temat. Inaczej będziemy mieli podobne szanse na porozumienie, jak Fin rozmawiający z Chińczykiem w swoich rodzimych językach.

Skoro więc wiemy, że trzeba ustalić jakie argumenty mogą być stosowane w dyskusji, to co konkretnie mamy do wyboru?

Istnieje sporo podziałów argumentacji, mniej lub bardziej szczegółowych, ale dwie podstawowe kategorie, to tytułowe argumenty merytoryczne oraz niemerytoryczne.

Argumenty merytoryczne (ad meritum, ad rem) – to argumenty dotykające „meritum”, sedna sprawy. W praktyce są to przede wszystkim fakty, twarde dane (patrz np. tutaj), ewentualnie logiczne wnioski wysnuwane na podstawie przedstawionych faktów (standardowo wraz z jasnym przedstawieniem ścieżki wnioskowania).

Argumenty niemerytoryczne (m.in. ad populum, ad personam, ad auditorem i wiele innych) – to cała reszta możliwych argumentów.

Tu pojawiają się wszelkie:

– opinie,

– gusta,

– anegdoty i opowiastki,

– argumenty emocjonalne,

– triki retoryczne,

– ataki na rozmówcę,

– odwołania do popularnych przekonań, tradycji, wartości,

–  itp.

Argumenty te będą zwykle dużo bardziej emocjonalne dla osoby je stosują, więc ich podważenie może się spotkać z dużo silniejszym oporem.

Trzeba tu podkreślić, że same z siebie, obydwa te rodzaje argumentacji nie są złe ani dobre. Kluczowy w ich stosowaniu jest RODZAJ dyskusji, jaki prowadzimy, a w szczególności jej końcowy cel.

Jeśli próbujemy dotrzeć do faktów, do tego jak rzeczy naprawdę się mają, ustalić obiektywnie najlepszy sposób postępowania – wtedy rządzą argumenty merytoryczne, zaś na niemerytoryczne po prostu nie ma miejsca. Żeby to od razu sprecyzować – obiektywnie najlepszy sposób postępowania, czyli sposób który daje obiektywnie największe szanse na uzyskanie konkretnego, obiektywnie mierzalnego celu, przy najmniejszych, konkretnych i obiektywnie mierzalnych kosztach/zagrożeniach. Jeśli to jest naszym celem – wtedy argumenty niemerytoryczne powinny być odrzucane.

Sytuacja zmienia się jednak, jeśli przyjmujemy inny cel. Jeśli celem dyskusji jest np. podzielenie się doświadczeniami, budowanie relacji czy próba przekonania rozmówcy do czegoś, wtedy pojawia się również miejsce na argumenty niemerytoryczne. W przypadku niektórych celów, np. budowania relacji, to wręcz argumenty merytoryczne mogą się okazać problematyczne i zbędne.

Problem nie leży więc w samym stosowaniu argumentów merytorycznych czy niemerytorycznych, a tym kiedy są stosowane.

Jeśli dyskutujemy o faktach albo staramy się np. ustalić najskuteczniejszy sposób terapii danej choroby, nie ma miejsca na argumenty niemerytoryczne.

Jeśli zaczynamy dyskutować o polityce społecznej, tam może się już pojawić miejsce na niektóre argumenty niemerytoryczne. Np. gdy dyskutujemy o systemie karnym, to choć pod względem opłacalności i długoterminowej skuteczności systemy skupione na resocjalizacji mają nieporównywalnie lepsze efekty niż systemy skupione na karaniu, nie sposób nie poruszyć również kwestii oceny etycznej oraz emocji jakie budzą przestępcy i różne podejścia do nich.

Jeśli w końcu dyskutujemy o tym, jakie filmy nam się podobały, to zostaje miejsce tylko na gusta i argumenty niemerytoryczne. Np. Co z tego, że obiektywnie Pacific Rim to słaby film i sam znajdę na to szereg merytorycznych argumentów? Jest tam wielki robot tłukący statkiem wielkiego potwora! Czego jeszcze można oczekiwać od filmu?

Przed rozpoczęciem dyskusji zastanów się więc jaki jest jej cel i jakie argumenty są w niej dopuszczalne. Warto to może również poruszyć z dyskutantami. Jest to o tyle istotne, że  – jak zobaczymy w kolejnych częściach cyklu – większość trików retorycznych stosowanych w dyskusji opiera się właśnie na wrzuceniu „niedozwolonych” kategorii argumentów do danej dyskusji.

Powrót do strony cyklu.

---

---