„Święta, święta i po świętach” czyli paradoks wakacyjny

Wiele osób z wytęsknieniem wyczekuje na nadchodzące dni. Święta Bożego Narodzenia, Sylwester, wystarczy dodać parę dni urlopu i można naprawdę solidnie wypocząć…

Tylko czy nie będzie tak jak rok temu, albo jak w wakacje? Czekasz na urlop i odpoczynek, nadchodzi upragniony dzień, po czym nagle PSTRYK! i już jesteś z powrotem w pracy, a cały ten czas obijania się wydawał się minąć błyskawicznie. Jak to możliwe, że urlopy, zwłaszcza te mocno „wypoczynkowe” mijają nam w trymiga? Może to tylko złudzenie, tylko wydaje nam się, że ten czas minął tak szybko?

Cóż, faktycznie nam się to wydaje, nie jest to jednak „tylko złudzenie”, a bardzo ciekawe zjawisko psychologiczne określane niekiedy mianem „paradoksu wakacyjnego” (ang. „holiday paradox”). Nasz mózg ma bowiem dość specyficzne metody oceny upływającego czasu. Żeby było jeszcze ciekawiej: metody te dają odmienne efekty w zależności od tego czy sprawdzamy upływ czasu teraz, czy w przeszłości!

1) Podobne doświadczenia skracają naszą przeszłość

Oceniając czas trwania przeszłych wydarzeń, nasz mózg sprawdza ile różnych jakościowo wspomnień mamy przypisanych do tego okresu. Innymi słowy, jeśli całe Święta przesiedzieliśmy przed telewizorem, albo przy stole z rodziną, będziemy mieli za ten okres tylko jeden rodzaj wspomnień i nasz mózg będzie przekonany, że dana sytuacja trwała krótko. Dwa, trzy czy dziesięć dni zleje się w kilka godzin i trudno będzie zrozumieć jak mogło to tak szybko minąć. Podobny efekt będziemy mieli w przypadku wylegiwania się na plaży przez dwa tygodnie – z perspektywy czasu będą się nam wydawały krótkim wycinkiem. Im mniej doświadczeń w Twojej przeszłości, tym silniejsze wrażenie, że krótko ona trwała.

BTW. Nie, oglądanie różnych programów w TV nie wystarczy by zbudować wyraźnie inne wspomnienia.

2) Różne doświadczenia wydłużają przeszłość!

Jeśli chcesz mieć w przyszłości wrażenie, że dany urlop trwał dłużej, dodaj do niego więcej zróżnicowanych doświadczeń. Im więcej różnych wspomnień Twój mózg wychwyci w danym okresie, tym dłuższy wyda się dla niego ten czas. Jeśli takich zróżnicowanych wspomnień będzie więcej niż w Twoim normalnym życiu, możesz wręcz odbierać tych kilka dni odpoczynku jako kilka tygodni. Oczywiście, warto by wspomnienia te były przy okazji czymś przyjemnym – wydłużanie sobie wspomnień kosztem ich pogarszania jest mało sensowne. Koniec końców jednak – im więcej doświadczeń w Twojej przeszłości, tym więcej czasu zdawałeś się w niej mieć.

Te mechanizmy oceny przeszłości stoją jednak w skrajnej sprzeczności z tym, jak oceniamy upływ czasu w teraźniejszości. Tu działają bowiem odwrotne mechanizmy.

3) Podobne doświadczenia wydłużają teraźniejszość

To dlatego kilkuminutowe stanie w kolejce potrafi zdawać się trwać całe wieki. Całe doświadczenie jest skrajnie podobne, mózg nie ma po czym poznać, że czas upływa, dlatego ma wrażenie, że praktycznie nie płynie. Ty odbierasz to jako spowolnienie czasu. Podobne doświadczenie mają mieszkańcy kurortów wakacyjnych, dla których czas przestaje mieć szybko znaczenie. Efekt ten wykorzystują również centra handlowe, usuwając z Twojego pola widzenia wszystko, co mogłoby Ci pozwolić ocenić jak długo jesteś już w danym centrum, tak byś miał wrażenie, że kupujesz od niedawna i masz jeszcze masę czasu na dalsze zakupy.

4) Odmienne doświadczenia skracają teraźniejszość

Pozwalają Ci wielokrotnie zauważyć, że czas mija. Dlatego właśnie, gdy danego dnia robisz wiele różnych rzeczy, możesz mieć wrażenie, że taki dzień minął błyskawicznie. Kiedy jednak wrócisz do niego myślami, będzie się wydawał trwać dużo dłużej niż ciągnący się w nieskończoność, leniwy dzień spędzony na kanapie czy przy rodzinnym stole.

Jaki z tego morał? Czy jest to coś poza ciekawostką n.t. tego jak działa nasz umysł?

Krótko mówiąc: TAK. Jeśli chcesz mieć wrażenie, że Twoje życie jest pełniejsze, dłuższe – zadbaj o różnicowanie doświadczeń. Jeśli coś zdaje się ciągnąć w nieskończoność, dodaj jakieś elementy, które pozwolą Ci lepiej wyczuć mijanie czasu. Dla przykładu, przerwij świąteczne posiedzenie przy stole i wybierz się z rodziną na spacer – takie zachowanie sprawi, że czas minie szybciej, a wspomnienia ze Świąt będą się zdawały dłuższe i pełniejsze, a w efekcie pozwoli Ci się poczuć bardziej wypoczętym po powrocie do pracy.

---

---