Dlaczego on nie widzi jakie głupoty gada, czyli efekt Dunning-Kruger

Czasami, zwłaszcza biorąc udział w dyskusjach online, zdarzają się sytuacje, w których po prostu opadają ręce. Trafiamy na dyskutanta, który mówi straszne bzdury, ale mówi je z ogromną pewnością, uporem i przekonaniem o własnej słuszności.

Jakkolwiek frustrujące może to być doświadczenie, warto mieć na uwadze fakt, że taka osoba nie jest do końca temu winna. Jest bowiem ofiarą błędu poznawczego, znanego w psychologii jako efekt Dunning-Kruger*. Zjawisko to polega na tym, że osoby o niskich kwalifikacjach w danej dziedzinie mają tendencję do przeceniania własnych kompetencji, podczas gdy osoby wysoko wykwalifikowane mają tendencję do zaniżania swoich kompetencji.

*lub Dunninga-Krugera, choć z jakiegoś powodu w polskiej literaturze często odwraca się kolejność nazwisk obydwu autorów, określając to zjawisko mianem efektu Krugera-Dunninga.

Mówiąc prościej: niektórzy ludzie są – w danym kontekście – zbyt głupi by dostrzec jak są głupi. Co równie istotne, nie potrafią również docenić prawdziwego poziomu zdolności u innych. Efekt jest tym silniejszy, im niższe kompetencje danej osoby – ludzie mający wyniki na poziomie 10% wyniku grupy potrafią przeceniać swoje kompetencje na tyle, by stawiać siebie w granicach 60% wyniku grupy.

Dlatego np. wielu ekspertów w różnych dziedzinach wcale nie jest tak pewna swoich umiejętności w tym zakresie i ocenia się stosunkowo krytycznie. Charakterystyczny jest tu powód, dla którego eksperci zaniżają swoje umiejętności – zakładają, że skoro zadania, które przed nimi postawiono były dla nich łatwe, to dla innych osób te zadania też były łatwe i że nie zrobili niczego niezwykłego. Skoro więc nie zrobili nic niezwykłego, to nie jest to dla nich żaden powód do dumy. Wyniki te są zresztą spójne z wynikami mówiącymi, że eksperci są generalnie gorszymi nauczycielami w dziedzinie swojej ekspertyzy niż osoby jedynie kompetentne w tej dziedzinie. Jest tak, gdyż ekspertom trudniej postawić się jest w butach laika i zrozumieć co wymaga szczególnego wyjaśnienia i może sprawiać trudności.

Wracając jednak do laików – badania nad efektem D-K pokazały również, że efekt ten jest prawdopodobnie efektem braku umiejętności korzystania z informacji zwrotnych przez laików oraz że nawet drobne dokształcenie – bez względu na to, czy przyczyni się do faktycznej poprawy umiejętności – może pomóc takiej osobie trafniej ocenić swoje kompetencje.

Także następnym razem, gdy spotkacie kogoś, kto nie wie jak wiele nie wie – postarajcie się okazać nieco cierpliwości i dokształcić taką osobę. Nie zawsze to zadziała, ale można chociaż spróbować.

„Nie graj przy mnie głupa. Nie potrafisz grać, a i tak wiem, że jesteś głupi.”

P.S. Efekt Dunning-Kruger może być kulturowo uwarunkowany. Pierwotne badania dotyczyły osób z kultury zachodniej, głównie Amerykanów. Tymczasem  badania na osób wychowanych w Azji Wschodniej pokazały odwrotny wzorzec.

Podziel się tym tekstem ze znajomymi: